Завод за видаванє учебнїкох, Нови Сад

Историят видаваня учебнїкох на руским язику

Терашнє шедзиско Заводу за видаванє учебнїкох

Покраїнски завод за видаванє учебнїкох у Новим Садзе основани з одлуку Скупштини АП Войводини, а почал з роботу 1. септембра 1965. року. У Одлуки о снованю Заводу назначене же ма за задаток видавац школски учебнїки, приручнїки и иншу помоцну школску литературу, як и службени публикациї за потреби школох хтори робя на язикох националних меншинох у Войводини.

Видаванє учебнїкох пред снованьом Заводу

Перши учебнїки у Войводини (по Другей шветовей войни) на мадярским, словацким, румунским и руским язику вишли 1946. року. Року 1948. основане Видавательно-друкарске предприяце Братство-єдинство у Новим Садзе и у нїм ше видавали учебнїки на шицких язикох националних меншинох: мадярским, словацким, румунским и руским. Кед 31. юния 1951. року було основане Видавательно-друкарске предприяце Руске слово у Руским Керестуре, до його составу вошла и друкарня хтора дотля була у составе новосадского Братства-єдинства и воно пребера на себе видаванє школских учебнїкох. У тим периодзе на руским язику видати 78 учебнїки, приручнїки и лектири у тиражу коло 70.000 прикладнїки. До Одсеку пришли робиц найлєпши линґвисти зоз шорох народносцох, а за руски язик вжати проф. Микола М. Кочиш. Дїялносц Одсеку тирвала по 1965. рок, по снованє Заводу, кед шицки фаховци цо там робели прешли робиц до Редакциї або Студийного оддзелєня Заводу.

Початок роботи Заводу за видаванє учебнїкох

Перши рок видаваня учебнїкох у Заводзе бул барз значни. Спрам документациї, у школским 1965/66. року було 62 наслови по руски.

У школским 1970/71. року од 1-8. класу видати 135 наслови.

Микола М. Кочиш 1971. року закончел перше школске виданє Правопису руского язика. Друге капиталне дїло Миколи М. Кочиша, Ґраматика руского язика (1973. року), нажаль, нє докончене пре вчасну авторову шмерц.

Перши штредньошколски учебнїки

3 отвераньом оддзелєньох вербаскей Ґимназиї у Руским Керестуре требало швидко обезпечовац учебнїки, та од 1971. по 1976. рок давана вельо векша увага на видаванє учебнїкох за штредню школу. Теди видати 35 наслови за штредню школу и 82 наслови за основну школу. Школяре хасновали и дзевец терминолоґийни словнїки (8 видал Завод, а 1 Дружтво за руски язик, литературу и културу вєдно зоз Заводом). На шицких ступньох образованя по руски хасновани були у тим року 126 наслови, а школского 1980/81. року дзеци хасновали 71 наслов учебнїкох, приручнїкох и лектири.

Лектира

Шлїдуюца велька обласц у видавательней дїялносци Заводу було видаванє кнїжкох за лектиру. Велї наслови настали и як зборнїки и вибори зоз литератури руских, войводянских, югославянских и шветових писательох, а було их у тим периодзе 31.

Школска реформа

Кед 1986. року почала нова реформа образованя, требало пририхтац шицки нови учебнїки по нових наставних планох и програмох и то по два класи нараз. Так од 1986. року по 1990. видати 145 углавним нови наслови.

Од 1993. року Завод за видаванє учебнїкох у Новим Садзе зоз законску одлуку ше гаши и постава Оддзелєнє Явного подприємства Завод за учебнїки и наставни средства зоз Беоґраду. Без огляду на тоту пременку, Оддзелєнє у Новим Садзе предлужело видавац шицки потребни учебнїки як на руским язику, так и на язикох других националних меншинох у Войводини. На руским язику видати учебнїки и додатки за музичну културу, додатки з подобовей култури и за предшколску програму.

Сумарни прегляд видаваня учебнїкох

Од снованя Заводу 1965. по 2007. рок видати скоро 1.000 (994) наслови у тиражу коло 310.000 прикладнїки. На такей обсяжней роботи, окрем двох редакторох, були анґажовани коло 80 авторе, 140 прекладателє и коло 50 други сотруднїки (рецензенти, илустраторе, коректоре).

{Калкулация по периодох:

1965 – 1985 → 444 наслови → тираж 150.000

1986 – 2007 → 550 (538) наслови → тираж 160.000

1986 – 1990 → 145 наслови

1991 – 1992 → 19 наслови

1993 – 1997 → ОШ 70 ШШ 12 → 82 наслови

1998 – 2002 → ОШ 74 ШШ 22 →96

2002 – 2007 → 196

2002 → 27 наслови

2003 → 37 наслови

2004 → 33 наслови

2005 → 26 наслови

2006 → 34 наслови

2007 → 39 наслови

2012 →28 наслови

2014 →15 наслови

2015 → 20 х 200 (тираж) = 4000 прикладнїки

1965 – 2007 → 1.150 (994) наслови → 310.000 прикладнїки

2008 – 2014 → 25 наслови рочнє (просеково) → 175 наслови х 200 (тираж) → 35.000 прикладнїки}

Од снованя 1965. по 2014. рок → 1.170 (1169) наслови → 345.000 прикладнїки

Авторе 80 (25 + 25 + 30)

Прекладателє 140 (100 + 40)

Капитални виданя

Окрем учебнїкох, приручнїкох и лектири за порядну наставу у предшколским воспитаню, основней школи и штреднєй школи, Завод видал и вецей кнїжки як цо:

1. Руснаци – Русини 1745–1995, Зборнїк роботох зоз медзинародней науковей конференциї з нагоди означованя 250-рочнїци приселєня Руснацох.

2. Сербско-руски словнїк 2. том – заєднїцке виданє зоз Катедру за руски язик и литературу и Дружтвом за руски язик, у редакциї др Юлияна Рамача, др Михайла Фейси и мр Гелени Медєши.

3. История рускей литератури др Юлияна Тамаша.

4. Стилистични вежби за висши класи основней школи др Юлияна Рамача.

5. Применовнїцки конструкциї у руским литературним язику др Юлияна Рамача.

6. Нашо пупчата – приручнїк за розвиванє и пестованє мацеринского и нємацеринского язика и интеркултуралносци при предшколских дзецох др Меланиї Микеш и мр Гелени Медєши.

7. Учебнїки за пестованє руского язика з елементами националней култури за школярох котри нє маю порядну наставу на мацеринским язику др Якова Кишюгаса. Видруковани три кнїжки: перша за 1, 2. и 3. класу, друга за 4, 5. и 6. класу и треца за 7. и 8. класу. У тих учебнїкох окремна увага пошвецена такволаним елементом националней култури: ту обробени шицки векши места у котрих жию Руснаци, визначни особи зоз тих местох, способ живота и народни обичаї на валалє и у варошу, у прешлосци и нєшка, як и простори и места зоз котрих ше нашо предки приселєли до Войводини.

8. Вибрани твори Дюри Папгаргая у трох томох: У роси кощак сон, Живи цинї и Запор, заєднїцке виданє зоз Руским словом.

9. Ґраматика руского язика др Юлияна Рамача за ґимназию (1–4. класу)

10. Додатки з националней историї Руснацох за учебнїки историї и учебнїки познаваня природи и дружтва др Янка Рамача.

11. Ориґинални учебнїки за музичну културу од 1. по 6. класу основней школи Лидиї Пашо и Наталиї Зазуляк.

Заняти у Рускей редакциї Заводу були:

Микола М. Кочиш, Мария Кочиш, Дюра Варґа, Еуфемия Варґа, Мария Чакан, Амалия Хромиш, Владимир Кочиш, Славко Сабо, Мария Дудаш, Гелена Папуґа