Прейдз на змист

Грушкa

Материял зоз Википедиї
Грушкa
Плод грушки
Наукова класификация
Царство:

Кладус:

Кладус:

Кладус:

Кладус:

Ряд:

Фамилия:

Подплеме:

Род:

Plantae

Tracheophytes

Angiospermae

Eudicotidae

Rosidas

Rosales

Rosaceae

Malinae

Pyrus

Файти
Помедзи 23 и 38 файти


Грушка (Pyrus L.) лїсцопадне древо хторе припада фамилиї ружох (lat. Rosaceae). Може нароснуц и до 12 m високо, a формує густу, вельку и округлу коруну.

Характеристики

[ушориц | ушор жридло]

Корень глїбоки, слабо розконарени и вреценасти, а стебло ма пречнїк дo 1 m. Лупа груба и попукана, бляда по цму кафову фарбу. Конари маслинасти або цмочервенкасто-кафовкастей фарби. Пупча закрити з червенкасто-кафовкастима лупками хтори маю на рубцох мохотку. Верхнї пупча пирамидални, а бочни длугоки и кончисти.

Лїсца єдноставни, оштро закончисцени на верху, голи, зменююци, широки 3-8 cm и длугоки 5-12 cm и рошню на конарчкох длугоких до 5 cm.

Квитки правилни, двополни, пречнїк им коло 3 cm, збити до ґириздох у хторих єст од 3 по 9 квитки. Зложени су з венчика и погарика хтори ма 5 жовто-желєни вистирчени лїсточка, а венєц 5 округли лїсточка. Ма 20-50 прашнїки, нїтки им били, а прашнїки червено-целовей фарби. Маю єден тлучок хтори зложени зоз 2 до 5 медзи собу зроснутих лїсцох. Квитнє у априлу и маю источашнє кед ше зявюю и лїсца.

Европска грушка
Европска грушка

Плоди юшковити, маю биляве месо омотане зоз жовту або желєну лупу, з остатками погарика на верху. Можу буц широки 4-12 cm, длугоки 5-16 cm и маю даскельо менши кляпчисти гладки маґочки цмей кафовей фарби. Дозреваю на початку єшенї.

Походзенє: мено роду Pirus старе латинске мено за грушку. Мено файти Communis у прекладзе значи часто, призвичаєно.

Бивальнїк

[ушориц | ушор жридло]

Грушку ше садзи од давна пре юшковити и смачни плоди. Розмножує ше з каламеньом и з нашеня, а нєшка єст вельо сорти рижних формох. Лєпши тоти сорти цо рошню нїжей и баржей водоровно, бо им одвитує лєгки бивальнїк хтори ше находзи у нашим реґионє и глїбока, мелка, поживна и влажна жем. Люби подруча з благима жимами, гоч є одпорна и на нїзки температури и може прежиц и на -25°С. Племенїти файти найлєпше родза на подручу дзе єст досц слунка и влаги, а нє подноша моцни жими. Барз нїзки температури можу спричинїц вимарзованє тканї и орґанох (окреме квиткових пупчох), а анї лєтнї горучави нє добри, бо ше на нїх суши лїсце. Найлєпши за грушку отворени положеня и благи схили у Фрушкей гори ґу Дунаю, на трушацей и плодней жеми.

Хаснованє

[ушориц | ушор жридло]

Грушка барз розширена овоц, у нас ше находзи на пиятим месце - после яблука, брескинї, шлївки и вишнї. После яблука и ядрастей овоци (орех, лїсковец, мандуля) як столна овоц ма найдлугшу сезону трошеня, од другей половки юния єдного року по половку яри идуцого року. Хаснує ше и за конзервованє, окреме за компот, маджун, джем, сладке. З грушки ше пече барз квалитетну палєнку. Найпознатша грушкова палєнка вилямовка.

Плод ше обера у зависносци од сорти, найчастейше при концу лєта або вєшенї. Грушка медоносна рошлїна и на єй квитки приходза пчоли, гоч ма менєй нектару и полену од других овоцох.

„Дзиви“ файти роду Pyrus мож гибридизовац, подобнє другим родом у подфамилиї яблукох (Maloideae), алє ше природни ареали тих файтох нє преклопюю и з тим гибридизация була зопарта. З неолитским ширеньом польопривреди, людзе штучно приводза до контакту „дзиви“ файти и починаю доместификацию.

Найпознатши сорти

[ушориц | ушор жридло]

Найпознатша сорта вилиямовка, хтору ше обера коло половки авґуста: плод вельки, грушкастей форми, жовтей фарби, юшковити и смачни. У хладзальнї ше може чувац два до три мешаци. Караманка стара сорта грушки, алє є и нєшка популарна на тарґовищу. Єй стебло тирва барз длуго, аж до 200 роки. При Руснацох були популарни у давних часох и грушки такволани ґереґовки – знука червени як ґереґи, потим ярчанки, нацики и кайзерки.

Костиранє

[ушориц | ушор жридло]

Сирови грушки маю таку нутритивну вредносц на 100 g (3,5 oz)

Енерґия

Угльово гидрати

Цукри

Поживни влакна

Масци

Протеїни

Витамини

Тиамин (Б1)

Рибофлавин (Б2)

Ниацин (Б3)

Витамин Б5

Витамин Б6

Фолат (Б9)

Холин

Витамин Ц

Витамин Е

Витамин К

Минерали

Калциюм

Желєзо

Маґнезиюм

Манґан

Фосфор

Калиюм

Натриюм

Цинк

Други конституенти

Вода

239 kJ (57 kcal)

15,23 g

9,75 g

3,1 g

0,14 g

0,36 g 0,012 mg


0,012 mg (1%)

0,026 mg (2%)

0,161 mg (1%)

0,049 mg (1%)

0,029 mg (2%)

7 μg    (1%)

5,1 mg (1%)

4,3 mg     (5%)

0,12 mg    (1%)

4,4 μg     (4%)


9 mg (1%)

0,18 mg (1%)

7 mg (2%)

0,048 mg (2%)

12 mg (2%)

116 mg (2%)

1 mg (0%)

0,1 mg (1%)


84 g

Чкодлївци

Чкодлївци хтори нападаю грушки то: грушков червоточ (Zeuzera pyrina), грушков жищок (Anthonomus cinctus) и грушкова лїсцова оса (Neurotoma flaviventris). Знїщує ше их зоз пирсканьом з хемийнима средствами.

Пейцме найвекши продукователє грушкох у 2013. року
Держава   Продукция  (у тонох) Надпомнуце
Китай 17.300.751
ЗАД       795.557
Италия 743.029
Арґентина 722.324
Турска   461.826
Швет   25.203.754 [А]
A - Урядово, полуурядово податки або приблїжни прецени

Литература

[ушориц | ушор жридло]
  • Енциклопедия Нового Саду 12 (КОС – ЛЕР, Нови Сад 1999, б. 135
  • Оксана Тимко Дїтко, Назви рошлїнох и животиньох у руским язику, Вуковар 2016, б. 56.

Вонкашнї вязи

[ушориц | ушор жридло]
  • Крушка, Википедия на сербским язику