Прейдз на змист

Шкорванчок

Материял зоз Википедиї
Польски шкорванчок
Шкорванчок
Наукова класификация
Царство Animalia
Тип Chordata
Класа Aves
Ряд Passeriformes
Фамилия Alaudidae
Род Alauda
Файта A. arvensis
Биномне мено
Alauda arvensis

Шкорванчок (хаснує ше и назва польски шкорванчок) (Alauda arvensis) мала птичка селїдбенїца позната по своїм красним шпиваню[1]. Спада до роду птицох шпивачкох. Волаю го и „нєбесни шкорванчок“, бо док лєци барз часто го мож чуц як шпива. У литератури и музики ше часто спомина пре красне шпиванє. Назва Alauda вироятно походзи од латинского слова laud, цо значи "похвала, хвалошпив", а може мац вязу и зоз италиянским словом laude, цо значи "писня, гимна; побожна писня". Назва arvensis вироятно вибранa як наукова назва за польского шкорванчка, бо самчик лєта барз високо, и прейґ 100 метери, скорей як цо почнє шпивац свою шпиванку, хтору людзе часто доживюю як шпиванку нєбу. Сучасна руска назва му шкорванчок, а архаична назва и шковранчок. Сучасна форма слова шкорванчок настала з метатезу вр →рв (вран → рван) од старшей форми шковранчок, яка зазначена у народних писньох: Яке пирє тот тащок ма / цо ше вон шковраньчок вола? (Бинд. Кост., 122) У руснацких валалох сиверней Мадярскей зафиксовани назви шковранок и шковранчок, у лемковских szkowranok, у слц. škovránok. Вариянта зоз метатезу вр →рв позната у слц. диял. škorvánok (Тимко 97, 122). По єдних етимолоґох слово походзи од праслав. skovornъkъ, a тото од skvorovorn(k) або skvornъkъ; по других перша часц шко- ономатопейского походзеня, а друга часц од вран-а, праслав. vornъ (Фасмер).

Випатрунок и шпив

[ушориц | ушор жридло]

Длугоки є од 16–18 цм. На глави ма кратку чубочку, хтора ше може дзвигац и спущовац. Пирє на першох и бруху му кафовкастобиле, а на других часцох цела кафове зоз местами шветлєйшима и цмейшима ниянсами. Кридла ширши при самчикови як при самички, та самчик може длужей лєтац. Кед шкорванчок лєци, видза ше му кратки хвост и кратки широки кридла. Хвост и заднї краї кридлох му "орубени" з билу фарбу и видза ше кед ше шкорванчок оддалює, алє ше нє видза кед ше приблїжує ґу припатрачови.

Самчик шкорванчка ма характеристичне шпиванє, хторе мож чуц и 50–100 метери далєко. Звичайно шпива 2–3 минути, а под час парованя и длужей. Його шпиванка ма у себе розлични тони хтори доприноша єй краси. Шпиванє му творя трилери – трепеценє гласа пре швидке повторйованє єдного тона. Шпиванє може потирвац вецей од 30 минути. Дакеди шпива и на жеми. Шпивац почина кед ше розвиднї. Самчик ше дакеди помали и скоро вертикално дзвига до висоти даскельо дзешатки метери, дакеди и понад 100 метери, дзе ше длуго затримує шпиваюци. Вец ше спущує ґу жеми и даскельо метери над жему нараз ше опущи и "спаднє" на жем як груда.

Гнїздзенє

[ушориц | ушор жридло]

Шкорванчок розширени у Европи, Азиї и горох сиверней Африки[2]. Жиє на обабяцих поверхносцох, пасовискох, у степох. Шкорванчок ше карми зоз заренками и инсектами. Гнїздзи ше на жеми, часто у нїзкей трави. Гнїздо звичайно прави самичка зоз сухих стебелкох травох. Самичка у априлу у гнїздзе хторому нукашньосц з мегчейшово материялу (гнїздо добре закамуфловане и барз чежко го найсц), знєше 3 до 6 жовто-били ваїчка зоз кафовкастима/лиловима точками. Гнїздо широке 7–8 цм, високе 4–6 цм, зоднука 5–6 цм, глїбоке 3–5 цм, краї гнїзда над поверхносцу 1–2 цм. Самичка шедзи на вайцох 12–14 днї. Млади починаю виходзиц з гнїзда кед маю 8–10 днї, ище нє можу лєтац и родичи их кармя и у гнїздзе и коло гнїзда. Шкорванчки вишедую млади два раз, та и три раз през лєто. Свойо гнїздо самичка хаснує лєм за єдно гнїздзенє штредком марца або на початку априла (а друге у маю або юнию).

Шкорванчок ма моцни ножки и вельо часу препровадзує на жеми збераюци заренка. У сезони парованя карми ше углавним з розличнима инсектами, гушенїцами, павуками, хлїстами, хтори находзи у моховини або у найнїзших часцох рошлїнох. През жиму ше карми и зоз заостатима овоцами.

Референци

[ушориц | ушор жридло]
  1. BirdLife International (2017).Alauda arvensis Црвена листа угрожених врста IUCN. IUCN 2017.
  2. International), BirdLife International (BirdLife (2018-08-09). "IUCN Red List of Threatened Species: Alauda arvensis". IUCN Red List of Threatened Species.