Чума

Чума пестис, бубонска чума, „чарна шмерц“, (лат. Pestis, серб. куга, укр. чума, горв. kuga, поль. dżuma, слов. mor, болг. чума, мак. чума, русий. чума) - акутна, чежка, обераца хорота хтора ше найчастейше зявює у бубонскей форми або у форми запалєня плюцох, а спричинює ю бактерия єрсиния пестис (лат. Yersinia pestis). Симптоми уключую горучку, слабосц и болї у глави. Бактерию преноши блиха з глодарох на чловека. Хори з плюцву форму чуми може заразу шириц з воздухом. Нєлїчена форма плюцовей чуми ше, найчастейше, закончує зоз шмерцу, а нєправилно лїчена ткв. бубонска чума, зоз шмерцу каждого другого хорого.

Назва, бубонска чума настала од симптомох хтори спричинює: бубон то назва за напухнути шлїжнїк, а одноши ше на єден з єй найпознатших симптомох: напухнути лимфни шлїжнїки под пазуху.

Як ше мож заражиц

Людзе ше можу заражиц: 1. кед их укуши заражена блиха; 2. кед дорушую заражени животинї як цо патканї и миши, 3. кед удихую инфиковани капки хтори ширя заражени людзе або животинї.

Инфекция може войсц до цела и през порезане место на скори кед особа була у блїзким контакту з креву зараженей животинї.

Лїченє - Звичайно антибиотики за лїченє уключую комбинацию ґентамицину и флуорокинолону. Ризик од шмерци з лїченьом коло 10%, а без нього коло 70%. Кед ше бубонску чуму нє лїчи, спричинює шмерц два трецини шицких пациєнтох у чаше од двох до шейсцох дньох од зявйованя симптомох. После єдного до седем дньох од викладаня бактериї, розвиваю ше симптоми подобни ґрипи. Запухнути и боляци лимфни ґужлїки зявюю ше у обласци хтора найблїжей при месце дзе бактерия прешла през скору.

Мири зопераня

Мири зопераня и онєможлївйованя облапяю дератизацию, дезинсекцию и дезинфекцию, як и хемиопрофилаксу з антибиотиками.

Напухнути инґвинални лимфово шлїжнїки особи хтора заражена з бубонску чуму

Историят – тота хорота ше през историю волала и чарна шмерц, як референца на ґанґренозни почарнєти часци цела, як цо пальци на рукох або ногох.

Чарна шмерц однєсла коло 50 милиони животи у Африки, Азиї и Европи у 14. вику.

Остатня застрашуюца епидемия у Лондону була Велька чума 1665. року, пре хтору помарла скоро пиятина жительох того варошу. У 19. вику пришло до епидемиї чуми у Китаю и Индиї, кед помарли вецей як 12 милиони людзе. У Сербиї остатня епидемия чуми зазначена пред вецей як 160 роками. Понеже еколоґийни условия квалитативно нє вименєни (и далєй єст глодари и їх ектопаразити - блихи) - и нєшка у Сербиї присутна потенциялна опасносц од уношеня и ширеня чуми.

Литература

Енциклопедия Нового Саду 12, КОС – ЛЕР, Нови Сад 1999, б. 151

Вонкашнї вязи

Бубонска куґа, Википедия на сербским язику, sr.wikipedia.org

Куґа, пандемия и история, ББЦ на сербским язику

Куґа, Википедия на сербским язику, sr.wikipedia.org