Йовґен Планчак

Йовґен Планчак
Йовґен Планчак (1972. року)
Народзени	14. фебруара 1914.
Умар	16. фебруар 1977.
Державянство	угорске, югославянске
Язик творох	руски
Школа	Учительска школа Зомбор, Пакрац
Период твореня	—1967.
Жанри	образованє, новинарство, литература
Поховани	у Суботици

Йовґен Планчак (*14. фебруар 1914—†16. фебруар 1977), учитель, новинар, писатель, дружтвени роботнїк.

Биоґрафия

Йовґен Планчак народзени 14. фебруара 1914. року у Руским Керестуре. Оцец Йовґен и мац Мария родз. Колошняї окрем нього мали ище двох синох, Йоакима и Михайла, и два дзивки Павлину и Марию. Йовґен Планчак закончел основну школу у Руским Керестуре. Потим ше уписал до Учительскей школи у Зомборе а закончел исту у Пакрацу. По законченю Учительскей школи Йовґен Планчак почал робиц як учитель у Руским Керестуре. Призначене же 1938. року учитель Евген Планчак, з нагоди 20. рочнїци ошлєбодзеня Войводини и з нагоди пошвецаня нового будинку школи у Руским Керестуре, на святочней академиї рецитовал писню Слобода од Воїслава Илича мл.

Йовґен Планчак ше винчал зоз учительку Аґафию родз. Провчи зоз Дюрдьова. Вони у малженстве мали сина Мирослава.

Кед 1945. року почала з роботу Нїзша ґимназия у Руским Керестуре медзи наставнїками тей школи бул и Йовґен Планчак.

У маю 1945. року, такой по ошлєбодзеню Руского Керестура, одпочало ше витворйовац инициятиву же би ше почало видавац новини на руским язику за Руснацох у новей Югославиї. Формовани Редакцийски колеґиюм до хторого вошли Йовґен Джуня, наставнїк, Яша Баков, професор, Йовен Планчак, учитель и Штефан Чакан, наставнїк у школи и аґроном. Оспособело ше Друкарню, друкарски машини, набавело паперу и фарби и о мешац, штредком юния 1945. року, вишло перше число новинох з меном Руске слово. Члени Редакцийного колеґиюма руководзели з роботу Друкарнї алє и активно писали, як новинаре, до новинох. Йовґен Планчак ше од перших числох новинох зявел и як автор гумористично-сатиричней колумни у Руским слове под насловом Дїдо Скубан зоз Ґаравцу пише и удало ше му тоту колумну отримац полни 22 роки.

Йовґен Планчак бул од 1949. року управитель школи у Руским Керестуре.

О єден час Йовґен Планчак ше з Руского Керестура преселєл жиц до Суботици. Робел почасово як учитель у Новим Орахове, потим у Суботици.

Йовґен Планчак умар 16. фебруара 1977. року у Суботици дзе є и поховани.

Творчосц на литературним полю

Юлиян Тамаш у своєй анализи литературней творчосци Йовґена Планчака, написал и тото: Планчак писал як новинар, як гумориста и як приповедач, автор приповедкох. У сериї гуморескох Дїдо Скубан зоз Ґаравцу пише, констатовал Тамаш, Планчак ше указал як барз добри познаватель народней бешеди обичайох и психолоґиї, вон гумористично коментарує актуални подїї зоз живота младого югославянского дружтва як цо то аґрарна реформа, кристални цукер, кукурица, реакция и други. Гуморески нє маю векшу уметнїцку вредносц, алє мали у свой час забавну и анґажовану функцию. За час у хторим творел Планчак, заключовал Тамаш, солидну уметнїцку вредносц маю його приповедки.

Червени гводздзики то авторова споведз, сентиментална и романтичарски унапрямена, цо була ридкосц у литератури хтора наставала после 1945 року, о дзвки хтора, як студент филозофиї, пре слабу материялну ситуацию предава квеце и при тим чувствує дружтвену деґрадацию своєй особи. Приповедка Нєскошене жито за систем мотивациї ма силу чулносци и страсци: нєвесту Леонку силовал богач и єй муж забива насилнїка. Прето є у гарешту и чека суд. Змист приповедки то, уствари, розгварка нєвести зоз дїдом на полю дзе вона пробує покошиц жито и так обезпечиц хлєб, алє ше єй то нє удава бо з дня на дзень одходзи шведочиц о мужовей нєвиносци.

Витвореня хтори репрезентую Планчака и социялну приповедку тедишнього часу то: Слушка, Михалова дїдовщина и Гей, гей, йому злато. У нїх досц удатно виведзене индивидуализованє подобох (цо, звичайно, найслабша часц приповедкох). У Слушкови правена ґрадация чловековей животней перспективи медзи двома войнами: "буц слушка, вец вельки слуга а тераз кед ше оженїм та будзем и биреш". У Михаловей дїдовщини основна конструктивна идея Планчакова була приказац механїзем економских одношеньох ткв. "фелментиш" - под час першей шветовей войни було таких цо оставали дома и куповали продукти за войску и ту ше з рижнима манипулациями збогацовали и ткв. "дочекованє" у часох после другей шветовей войни, кед окончена национализация жеми, та вец жеми хтора вжата од богатших парастох спадла цена а куповали ю худобни селянє. Гей, гей, йому злато описує условия у хторих валалски пролетерият продуковал конопу и прерабял ю у шмердзацих долїнох хтори лїґали нємилосердно велї млади животи.

Шицки приповедки Йовґена Планчака настали од 1951. по 1955. рок. Кед ше чита його приповедки, та и приповедки Яши Бакова и Янка Сабадоша, здобува ше прешвеченє же наисце чкода же вони, после преставаня виходзеня першобутней Шветлосци (1952-1954), зацихли, престали писац и твориц, бо їх творчи можлївосци були векши од можлївосцох писательох хтори теди лєм починали а хтори потим два-три децениї остали и гласни, плодни у квантитативним смислу, и присутни у рускей литератури.

Библиоґрафия приповедкох:

♦ Слушка, Руски календар за 1951. рок, НВП Руске слово.

♦ Червени гвоздзики, новини Руске слово, 1951. рок, чис. 51-52.

♦ Михалова дїдовщина, Шветлосц, 1952.

♦ Гей, гей, йому злато, Шветлосц, 1952.

♦ Нєскошене жито, новини Руске слово, 1995. ч. 6.

Литература

• Тамаш, др Юлиян, Учителє у школи у Руским Керестуре 1753-1941, Руски Керестур, лїтопис и история (1745-1991), Месна заєднїца Руски Керестур, 1992, бок 413.

• Јулијан Тамаш, Русинска књижевност, историја и статус, Матица српска, 1984. б. 164-166.

Вонкашнї вязи

• Индикатор стану рускей литератури, С. Сабадош, новини Руске слово, 1. юний, 2024.

• Медзивойнови препород (IV), С. Сабадош, новини Руске слово, 25. септембер 2023.

• Осемрочне школованє за шицки дзеци (V), С. Сабадош, новини Руске слово, 2. октобер 2023.

• „Руске слово” и професийне новинарство, Дюра Латяк, новини Руске слово, 2. фебруар 2024.

• Колїска за кажде руске дзецко, Мелания Римар, новини Руске слово, 1. новембер 2017.