Багнїтка


Багнїтка
Наукова класификация
Царство:	Plantae
Дивизия:	Magnoliophyta
Класа:	Magnoliopsida
Ряд:	Malpighiales
Фамилия:	Salicaceae
Род:	Salix
Файта:	S. caprea
Биномне мено
Salix caprea L.

Багнїтка, звич. мн. багнїтки (лат. lat. Salix caprea, серб. врба ракита, маца, горв. vrba iva, поль. wierzba iwa, слц. bahniatka, поль. bagniątko, укр. багнiтка) – прут верби ракити або ясики. То лїсцопадна файта древа з велькей фамилиї вербох (lat. Salicaceae). Багнїтки єдни з виснїкох яри. Рошню як черяк або менше древо. У наших крайох су автохтона рошлїна. Широко су розпрестарти и нє грожи им опасносц од вимераня. Рошню на влажних теренох, коло побрежйох рикох, озерох и беґельох. Багнїтки тиж так и саме дзелєне багнїткох при церкви на Квитну нєдзелю: Була Багнїтка.

Випатрунок – Лупа багнїткового древа желєнкаста и длуги час гладка. Пупча груби и блїщацокафовкасти. Младнїки груби, спочатку мохоткави. Лїсце широке, елиптичне, 6-10 центи длугоке и 3-6 центи широке, од долу биляве, зоз 6-10 нерватуровима жилками. Верх лїсца часто спирално зосукани. Побочни лїсточка покруткасти и зубкасти, кратши од лїсцового конарчка. Квитнє скорей як ше зявя лїсца. Квитки груби и до 4 центи длугоки. Хлопски квитки маю 2 прашнїки и опращковюю ше з инсектами. Продукую вельки количества нашеня у форми пахулькох хторе витор розноши у шицких напрямох. Багнїтково квитки дробни и позберани до ґириздочкох. Вони єднополни, а рошлїни дводомни. То значи же на даєдних рошлїнох лєм хлопски, а на других лєм женски квитки. Найкрасши багнїтки на хлопских вербох, бо їх квитки украшує жовта мохотка хтору правя прашнїки з вельо полену. Плоди и нашенє наставаю лєм на женских рошлїнох.

Розмножованє – Верби ше барз лєгко закоренюю з конарчкох, алє нє и багнїтка. Ю чежко розмножиц з одрезаних конарчкох. У природи ше самозашева (самошейка) – нови рошлїни наставаю з нашеня.

Пендуласта багнїтка з каламеньом достата як украсни култивар верби иви зоз зогнутима конарами на долу, и вона уж длуго зприкрашує нашо заградки: Salix caprea ‘Pendula’.

Етимолоґия – Сам корень слова хтори означує мохоткасте пупче багнїтки повязани зоз словом багня – баранче, млада овца, понеже багнїтково квитки здабу на баранчатка.

Руска традиция – При православних ше на Лазарову соботу (соботу пред Квитну нєдзелю - Цвети), идзе до церкви по пошвецени вербово конарчки (швето Врбица), хтори дзеци потим з бренчками ноша по варошу або по валалє, а потим дому дзе ше их чува як святиню. Руснаци иду по швецени багнїтки до церкви на Квитну нєдзелю, приноша их дому, звичайно кладу за образ. Багнїтки символизую палмово конарчки зоз хторима народ махал привитуюци Христа у Єрусалиме.

Лїковити прикмети багнїткох – Од давна познате же шицки файти вербох знїжую температуру, змирюю болї и пошвидшую вилучованє зною и мочу, а з тим и отровних материйох з цела, знїмаю горучку, болї у глави и болї при неуралґийох. Тею з вербовей лупи ше окреме препоручує при регоми, а поготов при реуматизме и ґихту. Вербова лупа змирює болї и знїщує бактериї, та прето посцигує добри резултати при шицких вредових запалєньох жалудка и черевох.

Народна медицина – Кед ше дахто похорел на жалудок, кед му «спадло з оч», руцало ше углїки. То погорени конарчок швеценей багнїтки преляти з воду хтору ше попило.

Литература

Словнїк руского народного язика I, A – Н, Нови Сад 2017, б. 40

Вонкашнї вязи

Pendulasta (tužna) Cica-maca, Iva vrtni centar, vrtnicentariva.hr

Vrba iva, Vikipedija na hrvatskom jeziku, hr.wikipedia.org

Drvo Vrba Iva - lekovita svojstva, sajt Priroda na dar, www.prirodanadar.rs