Царска коруна
| Царска коруна | ||
|---|---|---|
 | ||
| Наукова класификация | ||
| Царство:
Ряд: Фамилия: Род: Файта: |
Plantae
Liliales Liliaceae Fritillaria F. imperialis |
|
| Биномне мено | ||
Fritillaria imperialis
L. | ||
Царска коруна (лат. Fritillaria imperialis, серб. царска круна, горв. carska krunica, carska kruna, всл. kral'ova koruna, мадь. сsászárkorona – виртоятно, наша фонетска адаптация сербскей, горватскей або мадярскей назви) то украсна заградкова рошлїна по походзеню з Гималайох, хтору до Европи пренєсли Турки.
Опис рошлїни
[ушориц | ушор жридло]Царска коруна ма под'жемне стебло у форму цибульки. Над'жемне стебло нарошнє дакус менше од метера 60-100 центи, а на нїм ше находза наспрамни, линеарни лїсца позберани до густей чулки на верху стебла. Верхня часц стебла без лїсцох, а сам верх ше закончує з венцом лїсцох з чиїх пазухох ше розвиваю вельки, упадлїви квитки хтори обрацени долу. Квитки дзвончкастей еґзотичней форми, жовти, помаранчецово або червени и маю досц нєприємни пах. Отвераю ше у периодзе медзи априлом и майом, теди кед єст на яр вецей слунка.
У роду Fritillaria єст вецей як 130 файти вецейрочни царски коруни, а шицки маю заєднїцку прикмету випатрац як дзвончки и махац з главу. Царска коруна член фамилиї Liliaceae и ма коло 610 файти у 15 родох.
.jpg)
Розмножованє
[ушориц | ушор жридло]Царска коруна ше розмножує з цибулькох хтори ше садзи у периодзе од авґуста до септембра, глїбоко од 15 до 20 центи, єдну од другей 25 до 30 центи. Цибульки ше нє винїма кажди рок, алє кажди треци, и то аж кед ше над'жемне стебло осуши.
Чкодлївци
[ушориц | ушор жридло]Понеже царска коруна ма барз нєприємни пах (на згнїтосц), рижни чкодлївци, окреме миши и кертици, керую заградки у хторих посадзене тото квеце.
Символика царскей коруни
[ушориц | ушор жридло]Як цо би єй мено суґеровало, империялна коруна ма велїчествену историю. Назва Fritillaria походзи з латинского за „коцочки“ и трима ше же ше одноши на форму квиткох хтора здабе на погар. Мено файти, imperium, приходзи од латинского за „царство” и одноши ше на коруну буравих лїсцох хтора ше дзвига над квети. У родним Ирану, царску коруну волаю „Сиява слиза”: гвари ше же квеце плаче и зогина главу од жалю пре шмерц митолоґийней фиґури Сиаваша. Рошлїна мемориялизована у старих резбарийох и архитектонских характеристикох.
Християнє правели власни леґенди коло царскей коруни. У вирским фолклоре ше твердзи же квеце одбило кланяц ше кед Исус прешол коло нього. Ангел го теди поганьбел, а воно на вични часи зогло главу.
Царски символизем коруни у флориоґрафиї
[ушориц | ушор жридло]У викториянским чаше квеце достало ище вецей значеня. Флориоґрафия – або язик квеца – приписує символику хтора ше одноши на височество и класу, так же тото квеце ма шлїдуюци символични значеня:
- 1. Кральовство и дворянство – царску коруну ше часто трима як символ кральовства, моци и авторитету. Високи рост царскей коруни, живи фарби и препозантлїва форма коруни спричинюю чувство кральовства и велькосци;
- 2. Пресцигнуце и велькосц – пре велїчествене присуство царскей коруни и импресивну висину и шмели фарби квиткох, тото квеце дава упечатлїви додаток каждей зградки або квецовому аранжману;
- 3. Лидерство и моц – царска коруна представя вождство и моц. Єй роснуце до горе, триманє и якеш розказуюце присуство символизую самодовириє, одлучносц и способносц пребераня одвичательносци;
- 4. Защита – вери ше же царска коруна ма защитни квалитети. На ню ше патри як на квеце чувара хтори одбива неґативни енерґиї и приноши щесце и благослов.
- 5. Воскреснуце и народзенє ознова – зявенє царскей коруни вчас на яр часто ше повязує зоз символику воскреснуца и народзеня ознова. Єй випукованє зоз жеми после жими представя обновйованє живота и приход новей рочней часци.
Хаснованє
[ушориц | ушор жридло]Традиционална медицина у завичайних жемох царскей коруни хасновала тото квеце як диуретик, емолиєнс и як експекторанс. Сучасна наука потримує хаснованє царскей коруни як потенциялного жридла лїченя респираторних охореньох.
У пейзажу квитки у форми погарох прицагую пчоли и других опращковачох.
Литература
[ушориц | ушор жридло]- Оксана Тимко Дїтко, Назви рошлїнох и животиньох у руским язику, Вуковар 2016, б. 48, 63
- Словнїк руского народного язика II, О – Я, Нови Сад 2017, б. 683
Вонкашнї вязи
[ушориц | ушор жридло]- Царска круна, vebsajt www.politika.rs
- Crovn Imperial (Fritillaria imperialis) Značenje, vrste, upotreba i saveti za uzgoj, vebsajt www.mojacvecara.com
- Carska krunica, Vikipedija na bosanskom jeziku, bs.wikipedia.org
- Lepa a smrdljiva, vebsajt www.krstarica.com, 9. maj 2007.