Руска ґимназия у Руским Керестуре

Пред саму Другу шветову войну роздумовало ше о отвераню гражданскей школи на руски язику у Руским Керестуре, а 1939. року справени и окремни школски будинок за тоти наменки. Медзитим, понеже вибухла война, робота нє почала. Образованє Руснацох после основней школи на тим ступню, и з тей нагоди – виостало. Предвойнова задумка же би ше у Руским Керестуре отворело гражданску школу у хторей би ше образовали руски дзеци после основней школи, односно на стреднїм ступню витворена 1945. року. а як найвигоднєйша форма образованя школярох рускей народносци указала ше общеобразовна школа – Ґимназия.

Инициятиву у вязи зоз отвераньом ґимназиï у Руским Керестуре треба спатриц у рамикох Просвитного оддзелєня Воєней управи у Новим Садзе. Просвитне оддзелєнє призберовало податки о чишлє школярох шицких файтох школох и о наставнїкох. Вименєни наставни план и програма, тє. гевтот хтори бул важаци по април 1941. року. Так у тим чаше, уж штредком новембра 1944. року, почала робота основних школох у Кули (9. ХI), Вербаше, Коцуре и Руским Керестуре (13. ХI), а кус познєйше и у Дюрдьове, Ґосподïнцох итд. Було предложене и отверанє нïзших ґимназийох.

Нïзша реална мишана державна Ґимназия у Руским Керестуре (1945–1948)

У тих и таких обставинох под час Воєней управи у Бачкей, дзе ше находзел и Руски Керестур, як заря блïсла Одлука Просвитного оддзелєня од 10. януара 1945. року у хторей стало же ше отвера нïзши ґимназиï: зоз сербским наставним язиком у Ади, Новим Бечею и Србобранє, зоз мадярским у Бачкей Тополï, зоз словацким у Бачким Петровцу и по перши зоз руским наставним язиком у Руским Керестуре.

Була то велька подïя за школство Руснацох, радосц, щесце, нови живот и лєпши час за дальше напредованє нашей националносци у цалосци. За директора бул меновани професор Гавриїл Г. Надь хтори нє мал анï школярох, анï професорох, анï школски будинок. Одушевени алє и застарани, почал вєдно зоз представителями Месного одбору у Руским Керестуре пририхтованє за тоту значну и шветочну подïю. Спомедзи трох тедишнïх школских будинкох, професор Надь за роботу Ґимназиï вибрал гевтот найновши на Вельким шоре, справени 1939. року. Гоч бул жимски период (януар–фебруар 1945), пририхтованя ше одвивали як кед би бул порядни початок школского року.

Так у Руским Керестуре почала зоз роботу Нïзша державна мишана реална ґимназия на руским язику. Професор Гавриïл Надь, як новопоставени директор Ґимназиï, мал задаток на основи Плана и програми, хтори важел по април 1941. року и на основи вименкох и дополнєньох хтори принєсло Просвитне оддзелєнє у Новим Садзе першираз у историï штреднього образованя пририхтац наставни план и програму за шицки предмети и класи ґимназиï на руским наставним язику, перше за скрацени 1945. школски рок, хтори тирвал од 25. II по 26. VII 1945. року, а потим за школски роки хтори приходзели.

Под час пририхтованя наставного плана и програми поставене єдно барз значне питанє – питанє наставного язика школи. Бешедоване о трох можлïвосцох: же би то бул руски, русийски або украïнски язик. Векшина ше опредзелєла за руски, а так було назначене и у ришеню о снованю школи. Вшелïяк же у вязи з тим глєдани совити и у одвитуюцих „висших орґанох”, медзитим, одвит бул кратки: „Маце свой язик?” – „Маме”. „Но та вец?!...” Вецей нє було дилеми и дискусиï, бо „... кед жадаме преподавац так же би нас дзецко розумело – то може буц лєм на нашим язику”, наглашовал професор Надь.

Источашнє бул послати розпис зоз хторим ше явносц – родичи, дзеци, школяре и др. заинтересованих информoвало о отвераню ґимназиï на руским наставним язику. Потим ушлïдзело опреманє з найнужнєйшим инвентаром и то и школи и интернату. За єден мешац шицко було готове, так же Одбор за пририхтованє, вєдно зоз Месним одбором, 24. фебруара 1945. року послал шлïдуюцу

П о в о л а н к у:

Поволуєце ше на шветочне отверанє Державней реалней ґимназиï на руским наставним язику у Руским Керестуре, хторе ше отрима на нєдзелю, 25. фебруара 1945. року на 11 годзин пред поладньом у дворе ґимназийского будинку.

Отверанє було шветочне. Школярох було вецей як 200, а зоз нïма тиж тельо родичох зоз Руского Керестура, Коцура, Дюрдьова и вецей сримских местох. О значносци тедишнєй хвилüки бешедовали директор Гавриïл Надь и начальнïк за просвиту Спасоє Чобански зоз Просвитного оддзелєня у Новим Саду. На отвераню Ґимназиï виведзена и пригодна програма хтору пририхтали школяре – будуци ґимназиялци з помоцу наставнïкох.

Коло професора Гавриïла Надя (1913-1983), меновани були преподавац и Штефан Чакан (1922–1987), Петро Ризнич (1890–1966), др Мафтей Винай (1898–1981), Йоаким Яша Баков (1906–1975), Стеван Ґера (1913–1987) Даринка Молдованович, Радмила Рис, а преподавали и Гелена Сивч, Пава Дюрков Лакичевич, Йовґен Джуня, Микола Гайнал, Зора Врачун–Макаï, Елемир Папгаргаï, Дюра Варґа, инж. Юлиян Малацко и други.

У вязи зоз роботу Ґимназиï у Руским Керестуре и зоз станом у обласци просвити у тим чаше, професор Яша Баков медзи иншим призначел и тото: „Єден з найлєпших наших здобуткох до хторих зме дошли у нєшкайшей Югославиï – то наша руска штредня школа у Руским Керестуре... ма народни характер. Дзеци ше позберали зоз седем наших найвекших местох. Ту ше вони упознаваю медзисобно... И то вшелïяк будзе мац одраженя и у ïх живоце.”

Школски 1945. рок почали 224 школяре розпоредзени у трох класох, односно шейсцох оддзелєньох: двох першей, двох другей и двох трецей класи. Од того 128 школяре (57%) и 96 школярки (43%). Шицки предходно закончели штирокласну основну школу, односно єдну або два класи гражданскей або предлужней школи, а то значи же гевти цо закончели Ι класу одвитуюцей послеосновней школи записани до ΙΙ класи ґимназиï, а гевти зоз двома класами до ΙΙΙ класи итд. Найвекше число школярох Ґимназиï було зоз Руского Керестура, потим зоз Коцура, Дюрдьова, а пришли з вецей сримских местох: Бачинцох, Миклошевцох, Петровцох итд. За школярох збоку отворени интернат у хторим було 55 школярох – у хлопским интернату 30, а у женским 25.

Медзитим, з новим орґанизованьом основного воспитаня и образованя, школского 1948/49. року престала зоз роботу нïзша ґимназия у Руским Керестуре, 1949. року, нєподполна ґимназия преросла до основней осемрочней школи, та зоз тим престало дальше школованє по руски на штреднïм ступню. После того периоду приходзели нови ґенерациï школярох хтори закончовали основну школу на руским язику, а потим одходзели на школованє до штреднïх школох на сербским язику. Други школяре, гоч би ше и сцели образовац на своïм мацеринским язику на тим ступню, нє мали можлïвосци, понеже штреднï школи на руским язику нє було.

Друга руска ґимнази Руским Керестуре

До отвераня терашнєй, або так воланей другей ґимназиї як штиророчней штреднєй школи зоз руским наставним язиком у Руским Керестуре пришло познєйше, односно 7. септембра 1970. року цо була значна подїя у обласци образованя на руским язику. У анализи тей подїї положени акцент на дружтвену и педаґоґийну оправданосц єй снованя и на условия у хторих почала робиц як подполна штредня школа.

Роздумуюци о перспективи и розвою рускей националней меншини, єй култури, витворйованю ровноправносци у обласци воспитаня и образованя, а насампредз о обезпечованю кадрох у образованю, култури и других дїялносцох, концом 60-тих рокох почали намаганя (дискусиї) коло отвераня штреднєй школи ґимназиї на руским язику. Рушело ше од факту же теди у Войводини єдино руска народносц нє мала штредню школу, та анї факултет, односно воспитно-образовну установу того ступню прейґ хторей би ше витворйовало континуитет наставного и наукового процесу на мацеринским язику, розвой литератури, националней култури и историї. У сотруднїцтве зоз просвитнима и културнима институциями Руского Керестура, општинох Кула и Вербас, як и зоз компетентнима институциями Покраїни почало ше реализовац тоту задумку.

Од датумох з того часу треба спомнуц схадзку, хтора отримана 17. октобра 1969. року у просторийох Народней библиотеки у Руским Керестуре на хторей розпатране питанє снованя рускей ґимназиї. Як заключенє зоз схадзки було предкладанє же би ше формовало одвитуюци роботни цела и то: Комисию за провадзенє и орґанизованє роботи ґимназиї и Роботну ґрупу за виробок (писанє) Елаборату о снованю ґимназиї цо и витворене.

Состав роботних целох бул шлїдуюци:

Комисия за провадзенє и организацию Ґимназиї:

1. Янко Олеяр, предсидатель и члени

2. Радосав Икович, директор Ґимназиї „Жарко Зренянин“, Вербас

3. Мария Чакан, просвитни советнїк, Нови Сад

4. Владимир Малацко, помоцнїк директора ОШ „Петро Кузмяк“, Руски Керестур

5. Янко Рац, часопис за децу „Пионирска заградка“, Нови Сад

6. Евген Ковач, професор, Ґимназия „Жарко Зренянин“,, Вербас

7. Мирон Малацко, Пољопривредни комбинат „Перши май“, Руски Керестур

8. Дюра Варґа, редактор, руска редакция, Завод за учебнїки, Нови Сад

9. Ирина Папуґа, посланїк Скупштини АП Войводини

Роботна ґрупа за виробок Елаборату о снованю Ґимназиї:

1. Симеон Сакач, редактор, руска редакция Радио Нови Сад

2. Мария Чакан, просвитни совитнїк, Завод за унапредзенє общого и фахового образованя, Нови Сад

3. Янко Олеяр, подпредсидатель Скупштини Медзиопштинскей заєднїци образованя Кула-Вербас

4. Милан Бероня, секретар Медзиопштинскей заєднїци образованя Кула-Вербас

5. Василиє Булаїч, просвитни совитнїк, Педаґоґийни завод, Вербас

6. Янко Надь, директор Основна школа „Братство єдинство“, Коцур

7. Владимир Костелник, новинар Радио Вуковар, Вуковар

8. Мирон Будински, професор и писатель, Нови Сад

9. Микола М. Кочиш, совитнїк, Завод за видаванє учбенїкох, Нови Сад

10. Петар Релїч, совитнїк, Просвитно-педаґоґини завод, Зомбор

11. Еуфемия Бесерминьски, директор Основна школа „Петро Кузмяк“, Руски Керестур

12. Янко Рац, часопис за децу „Пионирска заградка“, Нови Сад

13. Евген Ковач, професор, Ґимназия „Жарко Зренянин“,, Вербас

14. Симеон Рамач, директор, Польопривредни комбинат „Перши май“, Руски Керестур

15. Нестор Микита, секретар, Месна заєднїце, Руски Керестур

Зробени материл бул основа за дальшу розправу (основу материялу дал Мирон Будински, дакедишнї школяр першей Ґимназиї у Руским Керестуре, писатель зоз Нового Саду). Назва документу глашела: „Дружтвена и педаґоґийна оправданосц за снованє Ґимназиї на руским наставним язику”. У нїм була приказана потреба отвераня штреднєй школи на руским язику, дзе медзи иншим стало же рoзвой националних културох єдна з oсновох за ровноправносц народох и народносцох, як и же розвой националних културох нєподполна без просвитно-oбразовних установох, у першим шоре без школства зоз наставу на мацеринским язику.

Далєй ше надпоминало же руска народносц на тих просторох (понад 200 роки од приселєня) указала свою виталносц и же ше єй и попри малочисленосци (коло 25 000, од того коло 20 000 у Войводини 1970. року) удало зачувац свойо специфичносци. Духовни и дружтвени потреби рускей националносци (народносци), хтора аж по Другу шветову войнu була такповесц парастко-землєдїлска, могла буц лєгко задоволєна док нє доросла числена интелиґенция хтора, вєдно зоз народом обачела же тоти потреби нє мож задоволїц у националних рамикох и ширше без розвою школства на руским язику и то школства у цалосци, рушаюци од предшколского воспитаня, та по найвисши ступнї образованя. Констатоване тиж же руска народносц и попри условийох у яких жила, посцигла значни ступень розвою култури, алє и же Руснаци могли виучовац свой язик лєм на уровню основней школи (и то нє шицки), а и гевти припаднїки тей народносци хтори здобули високе образованє могли у обласци образованя буц хасновити свойому народу, тиж лєм у рамикох хтори давала основна школа.

У чаше писаня спомнутого документу и предкладаня же би ше основало Ґимназию на руским язику, на моци у обласци основного и штреднього образованя були предписаня хтори обовязовали же би по 1970. рок кажди предмет у основних и штреднїх школох бул фахово заступени. Кед у питаню настава на руским язику, тоти предписаня нє могли буц задоволєни, бо нїхто нє мал формални квалификациї за окончованє настави на руским язику. Понеже тедишнї воспитно-образовни установи (школи) на руским язику нє могли випочитовац тоти обовязки, лоґично ше указали два можлївосци:

1) творенє таких кадрох хтори би були оспособени за наставу на руским язику, aбо

2) утаргованє настави на руским наставним язику.

Вшелїяк же друга алтернатива була нєприлаплїва, бо була у процивносци зоз посцигнутим ступньом розвою рускей народносци, а тиж так и зоз здобутками витворйованя ровноправносци язикох шицких националносцох, без огляду на численосц колективитету.

Як предходнїца тим активносцом чий циль бул створиц можлївосци образованя квалификованих кадрох за окончованє настави на руским язику, у пририхтованю було отверанє Лекторату на руским язику на Филозофским факултету у Новим Садзе од школского 1970/71. року. Медзитим, такой на початку поставене питанє же з яким предходним знаньом би ше будуци студенти могли уключиц до настави тей институциї, кед ше знало же ше од нїх могло вимагац лєм гевто знанє хторе могли здобуц у основней школи на руским язику, маюци у оглядзе спомнути факт же штредньошколского образованя на руским язику нє було.

Кед у питаню руска народносц, зоз снованьом ґимназиї на руским язику вредносц того язика мала буц дзвигнута на висши уровень, у тим смислу же би руски язик постал язик на хторим ше годно здобувац штредньошколске образованє, а потим висше, високе итд. Розуми ше, нє случайно истого року, кед водзени розправи коло отвераня рускей ґимназиї 4. децембра 1970. року основане и Дружтво за руски язик и литературу у Новим Садзе.

Дoсц простору у спомнутим Елаборату було пошвецене повойновей ґимназиї (1945-1948) и наглашене же то було значне подняце, нє лєм у обласци школства Руснацох, алє и вообще у живоце и попатрункох на швет. Були присутни и други питаня як то учебнїки (хтори мал обезпечиц Завод за видаванє учебнїкох, як и за школи на других язикох у Войводини), потим наставни кадер, школски простор (кабинети, фискултурна сала), анкетованє родичох и школярох итд. Тиж були назначени и ширши потреби за рускима кадрами, насампредз у роботи прекладательних службох у штредкох зоз вецейнационалним составом жительства, у информованю на руским язику (на радию, у розвою телевизиї), у театралней, музичней дїялносци итд.

Окремна комисия анкетовала родичох и школярох осмих класох основних школох у општинох: Кула, Вербас, Бачка Тополя, Нови Сад, Шид, Жабель и Вуковар. Анкета, гоч и нєподполна, указала же було интересованя за тот ступень штредьошколского образованя на руским язику. Найважнєйше питанє за роботу ґимназиї було обезпечиц фахови наставни кадер – преподавачох на руским язику, чийо квалификациї мушели буц у складзе зоз нормативами о фаховей приготовки наставнїкох. Медзитим, за початок роботи предкладани доцильни ришеня хтори заступеносц настави на руским язику зведли на реални можлївосци.

За место отвераня ґимназиї на руским язику бул предложени Руски Керестур, дзе уж бул школски будинок ище 1939. року, кед ше 30-рокох намагало отвориц гражданску школу. Будинок хасновала Основна школа у Руским Керестуре. Були предкладаня же би ше ґимназию отворело як оддзелєня при даєдней з постояцих ґимназийох (Нови Сад, Вербас), з чим би о одредзени час було реални можлївосци за видвойованє тих оддзелєньох до самостойней ґимназиї. Нови Сад уж на початку нє прилапени як локация за руску ґиманзию, а на предкладанє же би вона була отворена у Вербаше ушлїдзело реаґованє, насампредз жительох Руского Керестура (було аж и виписованє паролох же Нє даме ґимназию, най будзе отворена у Руским Керестуре итд).

Ґимназиї у Руским Керестуре - Оддзелєнє Ґимназиї „Жарко Зренянин“ зоз Вербасу

Ґу становиском и арґументом же ґимназию треба основац у Руским Керестуре, вшелїяк требало учишлїц и уважиц и опредзелєнє родичох и школярох зоз других наших штредкох хтори надпоминали же Руски Керестур штредзиско матка Руснацох и же шлїдом першей ґимназиї зоз 1945. року и друга, хтора була у пририхтованю треба же би була отворена у Руским Керестуре. Компетентни институциї потримали тоти намаганя, алє предложели же би ше у преходним периодзе ґимназию на руским язику отворело як (видвоєни) оддзелєня Ґимназиї „Жарко Зренянин“ зоз Вербасу у Руским Керестуре.

На схадзки у Покраїнским секретарияту за образованє, науку и културу, 24. фебруара 1970. року догварене же минимум хтори ше одноши на фахову заступеносц предметох зоз знаньом руского язика нє шме буц спод єдней трецини цалого числа наставних предметох. Тиж наглашене же, попри, єдного числа наставнїкох/професорох хтори мушели буц гонорарни, односно часци „наставнїкох путнїкох“, треба обезпечиц стаємни наставни кадер з високу фахову приготовку вязану за Руски Керестур, односно Основну школу у месце, як и за матичну Ґимназию у Вербаше. Тиж, предложене же би предмети, за хтори у тот час нє було можлївосци обезпечиц кадри з високу фахову приготовку на руским язику, преподавали наставнїки з висшу приготовку з Основней школи у Руским Керестурем напр. технїчне образованє, музичне и подобове вихованє итд.

Таки наставни кадер бул и пририхтани за початок роботи Ґимназиї:

- професоре зоз високу фахотову приготовку були: Юлиян Рамач, хтори преподавал мацерински руски язик и русийски язик, Михайло Мудри, математику и физику и Михайло Буша, биологию. Вони путовали до Руского Керестура преподавац по руски.

- професоре Радоман Перкович, преподавал сербски язик, Радосав Икович, хтори бул и директор Ґимназиї „Жарко Зренянин“ у Вербаше, латински и Углєша Рудович, историю, Вони путовали до Руского Керестура (мали високу фахову приготовку, преподавали по сербски) и були вяза зоз матичну Ґимназию у Вербаше. Професор Никола Влахович, зоз Кули преподавал географию.

- наставнїки зоз висшу фахову приготовку були: Яким Сивч, преподавал музичне, Еуфемия Гарди, подобове и Юлиян Гербут, технїчне и Михайло Рац, физичне воспитанє. Знали по руски бо робели у Основней школи у Руским Керестуре и там и бивали.

Отверанє и робота другей Ґимназиї

Ґимназия и почала з роботу 7. септембра 1970. року у Руским Керестуре як оддзелєня Ґимназиї „Жарко Зренянин“ зоз Вербасу. Од марца по септембер 1970. року одвивали ше интензивни пририхтованя хтори були, насампредз, формално правней природи: вимаганє и доставанє согласносци компетентних институцийох општинох Кула и Вербас, АП Войводини, Основней школи „Петро Кузмяк“ зоз Руского Керестура о хаснованю школского простору, Ґимназиї „Жарко Зренянин“ зоз Вербасу, а було и други обовязки коло конкурсу за уписованє школярох, анґажованя професорох, снованє интернату итд.

Зробело ше шицко же би ше 7. септембра 1970. року и шветочно означело тоту хвильку, так исто як и гевтого 25. фебруара 1945. року, кед ше пред истим школским будинком ознова чули слова: „Отвера ше ґимназию на руским язику.“ Поведзене ознова, прето же медзи присутнима, було и гевтих хтори пред 25 роками ходзели до першей (теди нїзшей реалней) ґимназиї, а тераз медзи записанима школярами були їх дзеци, родзини, сушеди ... Зоз привитнима словами Янка Олеяра, предсидателя Комисиї за ґимназию, шветочну програму и значним числом присутних госцох и домашнїх зоз Руского Керестура були отворени дзвери школяром зоз шицких руских местох. У першей класи було записани 34 школяре.

Средства информованя придавали вельку увагу отвераню рускей ґимназиї, а и велї просвитни, дружтвени и културни роботнїки, писателє .. виражели свойо задовольство бешедуюци о тим, або зохабяюци шлїд у статйох як цо то зробел 1971. року наш писатель Мирон Будински хтори надпоминал же у прешлосци наука нє була доступна широким народним масом, бо векшина людзох знала лєм звичайни каждодньови язик, а нє язик науки, як и же наш руски народ зробел вельки крочай и усиловносц у Руским Керестуре 7. септембра 1970. року з oтвераньом ґимназиї.

На основу Звиту о роботи оддзелєньох Ґимназиї зоз Вербасу у Руским Керестуре (од 1970-1974. рок), хтори бул зробени з нагоди матурованя першей ґенерациї руских ґимназиялцох 1974. року, могло ше видзиц же у тим периодзе до Ґимназиї ходзело значне число школярох (279). Було их насампредз зоз Руского Керестура, алє и зоз других мастох: Коцура, Дюрдьова, Вербасу, Петровцох, Миклошевцох, Бачинцох, Бикичу итд. И у звиту Радосава Иковича, директора тедишнєй Вербаскей ґимназиї, медзи иншим, стало и тото: „Можеме привитац першу ґенерацию матурантох хтора у историї Руснацох у нашей жеми першираз здобула подполне штреднє образованє на своїм мацеринским язику ... тото цо руска народносц достала, як зоз першу, так и з ґенерациями хтори приходза, ма барз драгоцину дружтвену значносц“. Дипломи школяром тей першей генерациї гимназиї на шветочносци у Доме културу у Руским Керестуре 24. юния 1974. року придал др Миленко Николич, покраїнски секретар за образованє, науку и културу з Нового Саду.

На початку роботи Ґимназиї хибело надосц наставни средства за сучасну и очиглядну наставу, фискултурна сала, интернатске змесценє, а и сам ґимназийски будинок постал цесни, бо ше часц простору хасновало вєдно з Oсновну школу. За розвой Ґимназиї и Основней школи требало тирвацше ришиц питанє школского простору и змесцене школярох, та ше тот задаток почало ришовац уж 1975. року.

Вибудов новей школи у Руским Керестуре (1976-1977)

Вибудов новей школи почала 16. мая 1976. року, з нагоди отримованя XV стретнуцох основних школох Сербиї у Руским Керестуре. На новим школским просторе зоз коло 3 000 квадратнима метерами була предвидзена вибудов 12 учальньох, двох лабораторийох, 7 кабинетох зоз читальню, фискултурнa салa, интернат за школярох и други простор. Робота на вибудови закончена за рок и пол и школа шветочно отворена 22. децембра 1977. року, алє як новоосновани Образовни центер „Петро Кузмяк“ у чиїм составе були: основна школа и штредньошколске образованє хторе облапяло заєднїцке штреднє и професийноунапрямене образованє. Бул то єден зоз значних датумох Руского Керестура, а источашнє и образованя на руским язику (Ґимназиї у тот час нє було, трансформована є до новей фурми образованя на штреднїм ступню, та нїтка образованя на тим ступню предлужена).

Ґимназия по трецираз як подполна штредня школа од 1990. року по тераз

Дальши розвой стреднього образованя по руски у Руским Керестуре од 1977/78. школского року мож спатрац у рамикох Образовного центеру „Петро Кузмяк” – Стредня унапрямена школа на руским язику (1978–1993) зоз иснованьом напрямох: културолоґийним, прекладательним итд. по 1990. року кед знова почали з роботу ґимназиї як общеобразовни штреднї школи цо лєм потвердзело факт же и на руским язику треба предлужиц традицию того ступню образованя, и то по трецираз: першираз зоз Нїзшу ґимназию (1945–1948), другираз зоз роботу Вербаскей ґимназиї, як оддзелєнями у Руским Керестуре (1970–1977) и трецираз з Ґимназию од 1990. року - хтора роби и тих рокох у Руским Керестуре.

Сумируюци роботу Ґимназиї у Руским Керестуре од 1970. року прешлого 20. по Ґимназию у новим 21 вику, односно у новим трецим милениюме треба наглашиц же основа за єй снованє дата насампредз у спомнутим Елаборату о дружтвеней и педаґоґийней оправданосци, 1969. року бо кед ше поровнаю становиска хтори ше находзели у Елаборату зоз тим цо витворене у пракси ґимназиї, мож повесц, односно констатовац же основни постановки о иснованю ґимназиї як штреднєй школи на руским язику потвердзени зоз шлїдуюцима фактами:

1. каждого школского року починаюци од 1970/1971. було школярох за 1-2 нови оддзелєня (15-30 школярох) зоз руским наставним язиком;

2. попри школярох зоз Руского Керестура, хторих як и тераз єст у найвекшим чишлє, уписовали ше и школяре зоз других штредкох цо оправдало роботу штредньошколского интернату;

3. наставни кадер по одредзени ступень фаховосци и язика воспитно-образовней роботи бул, а и тераз є задоволююци;

4. просторни и роботни условия злєпшани (кабинетска настава, фискултурна сала итд) и за школярох Ґимназиї и за Основну школу у цалосци, так же було оправдане порушаванє питаня правеня нового школского будинку, односно обєдинованє обидвох ступньох образованя;

5. з роботу Ґимназиї випольнєна пражнїна медзи основношколским образованьом на руским язику и образованьом на висшим и високим ступню: Педаґоґийну академию у Сомборе. Лекторатом на Филозоским факултету у Новим Садзе, Катедру за руски язик и литературу, тераз Одсеком за русинистику Филозофского факултета у Новим Садзе итд.

6. витворене видаванє учебнїкох: истих по змисту, опреми и цени як и за других школярох (гоч ше робело о малих тиражох) и за тот ступень образованя на руским язику;

7. прейґ наставних змистох, односно програмох воспитно-образовней роботи школяре ґимназиї - штреднєй школи у вельо векшей мири спознали свою културу, историю, литературу итд, а источашнє и заєднїцки живот зоз другима националнима заєднїцами у АП Войводини, Републики Сербиї;

8. робота ґимназиї, як штреднєй школи у Руским Керестуре чувствовала ше уж тих 70-рокох, та и познєйше по нєшкайши днї як на културним, так и на просвитним планє и ширше. Почали приходзиц нови кадри зоз ґимназийним, познєйше висшим и високим образованьом, насампредз до основних школох зоз наставу руского язика, до информативних глашнїкох, културних установох итд;

9. нове цо ше при снованю ґимназиї 70-рокох лєм могло нагаднуц, а то, же од 1990. року єст попри руских класох и паралелни оддзелєня по сербски, а тих рокох и туристични напрям.

10. окремни спатраня розвою ґимназиї як штреднєй школи на руским язику за прешли 50 роки нє було.

З часу на час єст написи у рускей преси, видата Фотомоноґрафия о 250 рокох образованя на руским язику (2003), а обявенa и двоязична кнїжка авторки Ирини Папуґа „Русинска гимназија - Руска ґимназия“ 2000. и 2022. року.

Литература

• Ирина Папуга, Русинска гимназија Руска ґимназия, Нови Сад, 2000 и 2022.

• Двасто пейдзешат роки образованя на руским язику у Руским Керестуре, Руски Керестур-Нови Сад, 2003.

• Др Михайло Фейса: Моноґрафия о рускей ґимназиї, Ирина Папуґа: Русинска гимназија-Руска ґимназия, Руски Керестур, Нови Сад, 2000, б. 140

• Гавриїл Колєсар: Руска ґимназия з аспекту двоязичносци, Ирина Папуґа: Руска ґимназия, 2000, б. 142

• Симеон Сакач: Инициятива за снованє Ґимназиї у Руским Керестуре, Studia Ruthenica, Дружтво за руски язик, литературу и културу, ч. 3, 1992-1993, б. 387

Вонкашнї вязи

• Штерацец роки рускей ґимназиї у Руским Керестуре

• Ирина Папуґа,40 роки Ґимназиї у Руским Керестуре, Studia Ruthenica, Дружтво за руски язик, литературу и културу, ч. 15, 2100 137-144.

• Любомир Медєши,Од дражки по калдерму и далєй: Образованє по руски, Ирина Папуґа „Руска ґимназия“, 2022, Studia Ruthenica, Дружтво за руски язик, литературу и културу, ч. 29, 2023,б. 123.

• Люпка Малацко, Образованє на мацеринским язику, Иринa Папуґа „Руска ґимназия“,2022, Studia Ruthenica, Дружтво за руски язик, литературу и културу, ч. 29, 2023,. б. 127.

• Гавриїл Колєсар, „Руска ґимназия“ зоз аспекту двоязичносци, 2000, Studia Ruthenica, Дружтво за руски язик, литературу и културу, ч. 29, 2023, б. 128.

• История школи, Основна и штредня школа зоз домом школярох „Петро Кузмяк”, вебсайт школи, petrokuzmjak.com