Ребетико

Познати квартет зоз Пирея (члени: Стратос Паґиоумзис, Маркос Вамвакарис, Ґиорґос Батис и Анестис Делиас), фотография настала коло 1933; Гречески ребетико музичаре

Ребетико (греч: ρεμπέτικο, ρεμπέτικα) файта традицийней греческей музики. То єдинствени музични вираз и вираз култури директно повязани зоз писню и танцом, хтори ше спочатку ширел медзи урбану популацию нїзшого и роботнїцкого сталежу на початку 20. вику. Писнї настали зоз греческого под'жемя. Виводзели их музичаре такв. ребетиси (греч. ρεμπέτης), марґинални людзе на рубу дружтва, бунтовнїки анархистичного духа, алє нєзаинтересовани за политику. Ребетис часто бул и манґас, односно манґиса у женским роду, дакус гунцут, покущичко умишани до дробного криминалу, шверцованя и дроґи. Нєконвенционални людзе хтори звичайно жили вонка з дружтвеного порядку. Ребетико ше першираз зявює после греческей войни за нєзависносц 1821. року.

Писнї у ребетико музики, ше часто поровную зоз америчким блузом лєбо портуґалским фадом. Вони звичайно меланхолични и ошпивюю нєщешлївосц обичних людзох. Велї ребетико наволали гречески блуз прето же як и блуз чарних людзох у Америки, приповеда и шпива о любови, трапези, шлєбоди, шмелосци, приятельстве, гарештованю, алкоголу, наркотикох, шмерци, осаменосци, вигнанстве. Ребетико пре даєдни главни описани теми бул длуго на мети и осудзовани з боку власцох греческей держави. Аж 1947. року ребетико прилапени як музични стил, кед го Манос Хадзидакис (Μάνος Χατζιδάκις) и дакус познєйше Манолис Хйотис (Μανώλης Χιώτης) уведли до репертоарох висших дружтвених пасмох. Велї ребетико писнї наменєни танцу од хторих ше полу танцує як зеибекико (ζεϊμπέκικο) а друга пола як хасапико (χασάπικο). Коренї ребетико писнї ше можу найсц и у музики греческих побрежних населєньох у Малей Азиї, Анадолиї и Истанбулу. Єдно з местох дзе ше ребетико развивал були и гарешти. Концом 19. вику ребетико зоз Малей Азиї пренєшени до самей Греческей, дзе наставел дальши свой развой. Ребетико бул часто нєдошлєбодзовани з боку власци поготов у периодох кед були нєдемократски и диктаторски режими (напр. под час панованя Йоаниса Метаксаса-Ιωάννης Μεταξάς).

Найосновнєйши инструмент при хаснованю у ребетико музики то бузуки, баґламас и подобни инструменти. Додатно ше можу хасновац и тамбурина, виолина, гармоника, ґитара, тонбак, цимбал, итд.

Ребетиси 1933. у Караискакию, Пирей. Лїво зоз бузукийом Маркос Вамвакарис, у штредку зоз ґитару Їоргос Батис.

Року 2017. ребетико ше нашол на Унесковей лїстини нєматериялного културного нашлїдства чловечества.

Ребетико нєшка

Тот першобутни под'жени жанр хтори припадал манґасом (μάγκες -гунцут, насилнїк) и виводзел ше попри велькей репресиї и преганяню, пре теми хтори ше обрабяли а и пре викривену репутацию музичарох як проблематичних хлапцох, з часом прероснул до рафинованого жанра, онєможлївени виключно „гунцутских и клошарских” темох. Нєшка ребетико прилапени як традицийна греческа музика, без огляду же на початку бул нєдошлєбодзовани и знєважени при аутохтоному жительству. Греки нєшка барз пишни на тот музични жанр. То вецей нє синоним за лєнствованє и конзумованє хашиша, алє здогадує на упрекосценє малого чловека над тиранским авторитетом, а зоз свою емотивносцу и на вельке страданє греческого народа у Смирни. Ребетико писнї нєшка стандарнизовани репертоар такповесц у шицких дружтвених нагодох хтори уключую музику и танєц. Елементи писнї ше виводза явно а виводзаче емотивно порушую публику.

Прикмети ребетика

Ребетико настал зоз комбинованьом рижних музичних уплївох, од греческей народней музики и византийскей церквеней музики до турскей народней и класичней музики. Ребетико писнї нє засновани на молских и дурских скалох, алє на модалних типох. Таки елементи приходза зоз отоманскей музики, у хторей исновали на дзешатки моделох лебо такв. маками. Модални тип ребетских писньох подобни таким як цо ше стретаю у ориєнталней музики, греческей православней церквней музики и велїх греческих народних писньох. Музични уплїви у вчасним периодзе углавним турски и арабски, алє з оглядом же Смирна була космополитски город и зоз италиянским жительством, у ребетико писньох ше чувствує и медитерански дух.

Вчасни ребетико, походзи од православних вибеженцох зоз Турскей, мал барз длуги увод - таксими, подобни арапскей и турскей музики. Таксими бул нужна часц писнї, а виводзел го виртуоз на бузукию. Кажди макам ше намагал приблїжиц одредзеней емоциї. Кед ребетис почнє свой длуги увод лєбо таксими, вон вибера макам хтори одвитує розположеню його писнї. У таксиму, хтори найдлугша часц нумери, можлїви и импровизациї, зоз хторима ше дочарює виртуозносц ребетского музичара. Познєйше турски термин макам гречески музичаре заменєли зоз термином дроми, цо би у прекладзе значело „драги”. Оталь и ребетис за кажду музичну нумеру виберал свойо найлєпше можлїве виражованє емоцийох. После таксимия шлїдзел би кратки ритмични сеґмент, а потим писня. Кед ше писнї почали знїмац, пре огранїчованє ґрамофонских плочох, таксими бул значно скрацовани лєбо подполно вируцени.

Зоз часом ребетико почал уводзиц и нови инструменти: баґламу, класичну ґитару, клавир, виолину, односно инстурменти характеристични за европску музику. Зоз уводзеньом тих инструментох поступно ше меняла и структура жанра.

Розвой жанра

Гречески антрополоґ и етноґраф Илиyс Петропулос думаня же постоя три важни периоди за ребетико:

Смирнеико

Перши период - смирнеико започина 1922. року, зоз преганяньом Грекох зоз Анадолиї а потим 1923. року, зоз вельку розмену жительства помедзи Турску и Греческу, кед ше малоазийски вибеженци населєли до векших варошох континенталней Греческей и принєсли зоз собу свойо обичаї и музику.

Смирна дзивка“, стара традицийна греческа писня, шпивач: Ґиорґос Видалис зоз Атиняном Естудиантином, 1924.рок

У Пирею, вибеженци ше стретали зоз Греками хтори напущели острова и рушели ше на контнент глєдаюци лєпши условия за живот. Стретанє двох дружтвених и економских нєщесцох, ориєнталних и валалских, преобрацел ребетико и музично и социялно. У тим чаше ребетико шпивал о любови, бунтовнїцству, наркотикох, гарештох, каждодньовосци и нєщесцу людзох хтори жили на марґинох. Медзитим ребeтиси, манґаси и їх теки у хторих ше курел (хасновал) гашиш, нє були допущени з боку гражданских атинских кругох хтори чежели ґу европеизациї. Тедишнї ребетико бул под уплївом смиренскей традициї, а найзначнєйши представнїки були Роза Ескенази, Рита Абаци и Панайотис Тундас. Смирнеико творел мишанїну малоазийскей музичней традициї а виводзели го на барз розличних инструментох, док музичаре виртуози провадзели гласи у високих реґистрох.

Пиреотико

Сучасни бузуки, традицийни инструмент Греческей

Пирейски квартет: Маркос, Стратос, Батис, Артемис (штредком 30-их рокох 20. вику)

Други период почина 1932. године, кед ше попри живей музики у тавернох (карчмох) зявюю и перши зняти плочи (Маркос Вамвакарис). За розлику од смирнеика, пиреотико ше грал лєм на трох инструментох – на бузукию, баґлами и ґитари. Музичаре нє були вше професионални, анї технїчно ушорени и совершени а гласи преходзели до нїзшого реґистру. У цеку наиходзацих деценийох бузуки забере доминантне место у виводзеню ребетика и вообче греческей популарней музики.На початку того другого периода хтори наволани класични, пришло и до державних пременкох. Пременєла ше структура власци, пришло до диктатури и нє була допущена гражданска шлєбода у Греческей. Ребетико бул медзи першима „жертвами” диктатури. Шицко за цо ше думало же у ребетику нєморалне и приходзи з востоку було нєдошлєбодзене. Велї музичаре напущели Атину и Пирей и пошли на сивер до Епиру лєбо на острова. Ребетико заш лєм обстал, без огляду на забрани. Нємецка окупация 1941. року заш лєм застановела кажду файту уметнїцкей активносци у Греческей. Треци период ребетика облапя шлїдуюци дзешец роки после другей шветовей войни, кед на сцену приходзи Василис Цицанис, хтори похопел же ребетико нє може достац статус доґод го нє прилапи културна елита Греческей. Початком 50-их рокох Цицанис „виведол” ребетико зоз худобних карчмочкох и почал го грац и шпивац у лєпших атинских тавернох. У текстох ше вецей нє споминал гашиш, бунтовнїцство и аполоґия живота на марґини, алє остала любов, боль нєвраценей любови и напущованє, односно поезия у хторей описане шицко тото цо стари ребетиси наволовали „севдас” (любов, любовни занос, жажда). На тот способ ребетико рушел спрам новей форми лаико. Источашнє бузуки ше усовершел зоз технїку електронїки и зявели ше перши виртуози (Манолис Хиотис) хтори до ребетика уведли нови естетски елементи. Тиж ше зявела и нова ґенерация шпивачох, та по думаню велїх фаховцох, ребетико, у тим чаше прешол до популарних мелодийох.

Уплїв дияспори

Попри розвоя у Греческей, Петропулос думаня же за историю ребетика важна и греческа дияспора у Америки. Помедзи два шветово войни, розлични америцки дискоґрафски хижи знїмали ребетико. Могло би ше повесц же уствари, перши ґрамофонски плочи ребетика були зняти у Америки, а нє у Греческей.

Нєматериялне културне нашлїдство

Писнї ребетико у своїм змисту маю нєпреценїви референци обичайох, пракси и традицию одредзеного способу живота, алє першенствено то жива музична традиция зоз моцну – виражайну їм симболичну, идеолоґийну и уметниїцким характером. На початку ше преношели виключно усно, зоз виводзеньом писньох на живо и подучованє младших виводзачох и така нєпоштредна метода ученя ище вше иснує. Зоз ширеньом звучних записох, масовних медийох и биоскопох зявели ше други методи преношеня. Од нєдавна ребетико ше вше вецей виучує у музичних школох, конзерваториюмох и универзитетох, и так доприноши його ширенє.

Гречески шпивач ребетика Ґиорґос Даларас у цеку турнеї 2008. у Флорини

Литература

• Katharine Butterworth & Sara Schneider, eds. Rebetika – Songs from the Old Greek Underworld. Athens: Aiora Press, 2014.
• Nikos Ordoulidis,The Greek Popular Modes in: British Postgraduate Musicology 11 (December 2011).
• Stathis Gauntlett (April 2004),Wayback Mascine Title: Which master's voice? A cautionary tale of cultural and commercial relations with the country of origin](PDF), Greek-Australians in the 21st Century: A National Forum, Melbourne: RMIT Globalism Institute, archived from PDF on 2005-12-20, retrieved October 20, 2010.
• Stathis Gauntlett, ‘The Diaspora Sings Back: Rebetika Down Under’, in: Greek Diaspora and Migration since 1700, ed. Dimitris Tziovas. Ashgate, 2009.

Вонкашня вяза

• Смирна, Ребетикo знїмки зоз автентичних наступох Audio Release HD