Лєсов дохтор
| Лєсов дохтор | |
|---|---|
 | |
| Наукова класификация | |
| Домен | Eukaryota |
| Царство | Animalia |
| Тип | Chordata |
| Класа | Aves |
| Ряд | Piciformes |
| Фамелия | Picidae |
| Род | Dendrocopos |
| Файта | D. major |
| Биномне мено | |
| Dendrocopos major | Linnaeus 1758. |
| Подфайти | 14 |
| Синоними | |
| Picus major | Linnaeus 1758. |
Лєсов дохтор – єст вецей файти лєсових дохторох (лат. Piciforme, серб. детлићи): 1. лат. Dendrocopus major вельки лєсов дохтор: комбинация двох старогреческих словох -dendron хторе означує древо, kopos, цо значи упадлїви. Слово major походзи з латинского язика и значи вельки. Подобни метафорични назви присутни и у українских бешедох Карпатох: дохтур, дохтор, диереивл'аный дохтор, дохтур дерев, лiсовий лiкар, врач лiсу, у слц. диял. lesni tesár, у поль. бешедох doktor; общеславянска и праславянска назва за лєсового дохтора dętelъ, dętelь, dętьlъ: укр. дятел, поль. dzięcioł); 2. лат. Dendrocopos syriacus валалски лєсов дохтор.
Лєсово дохторе нєзвичайни, добре опремени птици пендрачки. Скоро шицки птици з того ряду маю зиґодактилно оформени талпи, цо значи же им два пальци обрацени напредок (до половки першого ставцу медзи собу зроснути), а два назадок. Шицки пальци маю моцни, оштри нохци полумешачкастей форми хтори им оможлївюю лапанє за стебло, а джубки им тиж моцни и при верху оштри. Маю барз специфични хвост. Пирка у хвосце релативно кратки и тварди, так же им хвост служи як “треца нога” кед ше пендраю горе-долу по стеблу, а найбаржей як операче док джубу по лупи древа або док правя дзиру.
Опис
[ушориц | ушор жридло]Длужина цела велького лєсового дохтора (Dendrocopus major) од верху хвоста по верх джубку од 20 до 26 центи, а розпон кридлох медзи 38 и 44 центи. Маса птици од 66 до 98 ґрами. Од валалского лєсового дохтора ше розликує по барз червеним подхвосцику хтори наглашени у одношеню на били брущок и по одсустве воздлужних чарних линийох на бокох. Заш лєм, найвекша розлика медзи тима двома файтами то чарна смуга на шиї хтора при велькому лєсовому дохторови злучена з цеменьом, а при валскому лєсовому дохторови нє.
Мено валалски лєсов дохтор (Dendrocopos syriacus) то комбинация двох старогреческих словох dendron, хторе означує древо и kopos, цо значи упадлїви. Прикметнїк syriacus походзи з латинского язика и значи „сирийски”, понеже з подруча Малей Азиї пришол до Европи. Длужина цела од верху хвоста по верх джубку од 23 до 25 центи, а розпон кридлох медзи 38 и 44 центи. Маса птици варирує од 55 до 63 ґрами. Ма подобни цифри як и вельки лєсов дохтор, алє ше од нього розликує по блядочервеним подхвосцику хтори поступнє преходзи на бляди перша и по присустве воздлужних чарних смугох на бокох. Найвекша розлика медзи тима двома файтами то чарна смуга на шиї хтора при велькому лєсовому дохторови злучена з цеменьом, а при валскому лєсовому дохторови нє.
| Валалски лєсов дохтор | |
|---|---|
 | |
| Наукова класификация | |
| Домен | Eukaryota |
| Царство | Animalia |
| Тип | Chordata |
| Класа | Aves |
| Ряд | Pciformes |
| Фамелия | Picidae |
| Род | Dendrocopos |
| Файта | D. syriacus |
| Биномне мено | |
| Dendrocopos syriacus | (Hemprich&Ehrenberg 1833). |
Валалски лєсов дохтор
[ушориц | ушор жридло]Розширеносц и бивальнїк
[ушориц | ушор жридло]Лєсов дохтор населює держави Малей Азиї и Блїзкого востоку, одкаль при концу 19. и у 20. вику природно преширел ареал на подруче восточней и штреднєй Европи и Балканского полуострова. Гнїздзи ше у отворених култивованих бивальнїкох з меншима лєшиками. Часто зна буц и на рижних плантажох, там дзе рошню маслини и авокада на югу ареалу, алє и по винїцох у Централней Европи. Присутни є у древох коло драгох, на рубох лєшикох, у мозаїчних польоприредних бивальнїкох и паркох у населєньох. Тиж так жиє у шветлих дубових и вичножелєних лєсох на нїзших надморских висинох у Турскей.
Биолоґия
[ушориц | ушор жридло]Пожива лєсового дохтора то: рижни инсекти и їх лїчинки, шлїмаки, дижджово хлїсти, овоц, бобки, смолу, орещкасти плоди и нашенє рошлїнох. То птица бивателька, алє под час дисперзиї може прейсц вельки оддалєносци. Гнїздо правя обидва поли, алє баржей самец, звичайно на стеблу або на грубшим конаре. Нє ридки случай же ше гнїздза у древених електроводних слупох. Стари дзири дзекеди ознова хасную. Отвор дзири ма пречнїк коло 5 центи. У ляглу єст од 3 до 7 вайца хтори нєшу од половки априла до мая, ридко у юнию. До дзирох у стеблох як цо то стари гнїзда лєсових дохторох ше може уселїц вельке число других птицох. Орнитолоґове оценюю же европска популация ма медзи 281 000 и 653 000 гнїздзаци пари, а тренд популациї оценєни як стабилни.
Валалски лєсов дохтор у Сербиї
[ушориц | ушор жридло]Подруче Войводини лєсов дохтор населєл и значнєйше ше преширел у першей половки и штредком 20. вику, а южно од Сави и Дунаю бул присутни при концу 19. вику. Ровномирно населює територию цалей Сербиї. Гнїздзи ше у мозаїчних польопривредних бивальнїкох, руралних подручох, у викенд-зонох и овоцнїкох у нїжини и нїзких брегох. После звекшаня популациї и ширеня ареалу у прешлосци, популация после 2000. року оценєна як стабилна и оценює ше же ма медзи 23000 и 30000 гнїздзаци пари. На териториї Специялного резервату природи „Засавица" зазначени 13 териториї тей файти, зоз хторих 12 були у населєньох або на їх рубох.
Литература
[ушориц | ушор жридло]- Словнїк руского народного язика I, А – Н, Нови Сад 2017, б. 657
- Оксана Тимко Дїтко, Назви рошлїнох и животиньох у руским язику, Виковар 2016, б. 81, 98
Вонкашнї вязи
[ушориц | ушор жридло]- Сеоски детлић Википедија на српском језику, 17. септембар 2019.
- Велики детлић Википедија на српском језику, 24. септембар 2016.
- ВЕЛИКИ И МАЛИ ДЕТЛИЋ -„ДОСАДА“ ЈАКОГ КЉУНА И ТАЛАСАСТОГ ЛЕТА Чачански глас, 28. фебруара 2023.
- Veliki djetlić (Dendrocopos major stetnici.sumins.hr.