Беркасово

Беркасово
(фотка)
Административни податки
Держава	Сербия
Автономна покраїна	Войводина
Управни округ	Сримски
Општина	Шид
Жительство
—2022	983
—густосц	54/km2
Ґеоґрафски характеристики
Координати	45° 09′ 01″ С; 19° 15′ 47″ В
Часово зони	UTC+1 (CET), влєце UTC+2 (CEST)
Абс. висина	149 m
Поверхносц	20,6 km2 File:Serbia_location_map_%28with_Kosovo%29.svg Беркасово на карти Србије
Инши податки
Поштове число	22242
Поволуюце число	022
Реґистерска ознака	ŠI

Беркасово (рсн. Беркасов) то населєнє у општини Шид, у Сримским округу, у Войводини (Сербия). Беркасово ше находзи сиверовосточно од Шиду, на маґистралней драги спрам Илоку. Було оддалєне 4 km од Шиду, алє ше з часом преширйовало ґу городу док ше цалком нє злучело зоз нїм.

Валал Беркасово змесцени у єдней часци долїни потока Шидина дзе почина сримска лесна високоровнїна, на штреднє 149 m надморскей висини. Основа населєня ма предлужену форму и линеарну структуру. Облапя три часци: Ґладнош, Старе Беркасово и Нове Беркасово. Беркасов ше по випатрунку розликує од других населєньох у општини Шид. Найвекша часц хижох вибудована коло асфалтней драги, длугокей коло 4 km, и прето є єдно з найдлукших населєньох у општини Шид. Старша часц беркасовских хижох у бреговитшим краю, а новша часц, спрам Шиду, на ровнєйшим подручу зоз векшим двором и заграду, як то уж и звичайне за панонски тип населєньох.

Нєдалєко од валалу находзи ше Липовача, познате место за вилєти.

История

Баркасово, як населєнє припада старшим населєньом шидскей општини хторе такповесц „виросло” на драги медзи Шидом и Илоком у долїни „Ашман” (турске слово, цо значи „добра вода”). Спрам арехеолоґийних шлїдох, у околїску нєшкайшого Беркасова вироятнє було населєнє ище у младшим каменим чаше. На дзепоєдних местох у Беркасовским хотаре наиходзи ше на римску керамику, а пренайдзени и два кациґи (шлеми) з надписами, хтори спадаю до найкрасших античних предметох хтори пренайдзени у Сриме. На дзепоєдних местох одкрити и римски теметови.

Старе населєнє ше першираз спомина у папских дкументох зоз XIII вику; у XV вику то варош зоз твердиню под назву Деспотовец. Од 1699. по 1745. рок Беркасов, вєдно зоз Шидом бул у составе Воєней країни, або Воєней гранїци. Од 1745. року обидва места под коморску управу, а од 1777. по 1848. рок тоти два места творели такволани „Шидски велможски маєток” хтори бул у составе крижевского грекокатолїцкого владичества. Под час Воєней країни до Беркасова, або такволаного „Деспотского шанцу” населєли ше подунайски гранїчаре з Вуковару.

Сучасни валал ше спомина 1733. року. Место 1885. року припадало Ердевицкому виберанковому срезу зоз своїма 572 жителями.

Манифестациї

У Беркасове ше традицийно отримую манифестаицї Днї Св. Петки и Сримска винияда.

Демоґрафия

Року 1734. Беркасово мало 72 обисца, познєйше 1758. року 60, 1766. и 1774. - 76, а 1791 - 92 доми зоз 502 душами. Познєйше, 1810. року число обисцох ше звекшало на 101, а и число жительох поросло на 641 особу. У периодзе од 1869. по 1991. рок (за 122 роки) Беркасовске жительство мало розлични тенденциї рушаня; по Першу шветову войну тото число ше рушало од 1600 по 1900, же би 1921. року виношело (аж) 2109, а потим ушлїдзела тенденция зменшованя жительох, же би спрам попису зоз 1991. року було такповесц за ½ менше и чишлєло 1100 особи. Препатрунок числа жительох по рокох випатра так:

Рок: 1869. 1880. 1890. 1900. 1910. 1921. 1931. 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991

Числ. жит.: 1739 1676 1820 1882 1973 2109 2070 1156 1235 1214 1213 1217 1100

У Беркасове жию 987 полнолїтни жителє, а штредня старосц жительства виноши 40,9 роки (39,4 при хлопох и 42,2 роки при женох). У валалє єст 490 обисца, а штреднє число членох по ґаздовстве 2,51.


Рок	1948.	1853.	1961.	1971.	1981.	1991.		2002		2022
Число жительох	1156	1.235	1.214	1.213	1.217	1.103	1.088	1228	1.258	983

Етнїчни состав жительства по попису з 2002. року


Серби	841	68,48%
Руснаци	184	14,98%
Югославянє	51	4,15%
Горвати	47	3,82%
Словаци	21	1,71%
Мадяре	6	0,48%
Руси	2	0,16%
Роми	2	0,16%
Українци	1	0,08%
Муслиманє	1	0,08%
Македонци	1	0,08%
Нєпознати	61	4,96%

Руснаци у Беркасове

Серби у Беркасове були єдини жителє, аж по приход Руснацох початком XІX вику. Було то у чаше кед габа руских жительох на своїм путешествию зохабяюци бреги и брещки на подножю Карпатох и крадшого одпочиваня на керестурскей и коцурскей ровнїни, закончую знова у подножю єдней гори - Фрушкей гори, єдиней у Сриме, а тиж и у тей часци Панонского ареалу. То часи кед ше Руснаци селя до Сриму: Шиду (1803), Бачинцох (1834), Беркасова (1828, 1936).

Тих деценийох, односно 1828. року, у Беркасове жила (на Жумберку) єдна руска фамелия, фамелия Андрия Фириса и його супруги Еви, народзеней Гудра. Руснаци ше до тей часци Сриму, та и до Беркасова, приселєли кед Крижевске владичество концом XVIII вику достало досц обрабяцей жеми и кед збудовала Владически двор и основала грекокатолїцку парохию у Шидзе.

Беркасовски Руснаци мали, або маю тоти презвиска: Биреш, Бобаль, Бодянєц, Ванко, Вашаш, Волчко, Давид, Дудаш, Еделински, Файфрич, Фирис, Гайдук, Гарди, Гарвильчак, Колясар, Колошняї, Ковач, Лазор, Папуґа, Рошташ, Сабол, Саламон, Семан, Сорочко, Страценски, Жмура итд.

Церковни живот у Беркасове:

Сербска православна церква у Беркасове збудована концом XVIII вику (1766-1778) и пошвецена св. Петрови и Павлови. Нукашнє пошоренє церкви окончели: Андрей Шалтисти з Нового Саду (1787), Павле Чортанович (1862) и Светозар Попович (1910). У Беркасове єст ище єдна церквочка пошвецена Святей Петки (св. Параскеви), хтора збудована на жридлє Акшам и за єй воду гваря же є здрава и лїковита.

Руски вирнїки у Беркасове грекокатолїки, хторих 1831. року було 6 фамелиї, потим 1836. року 46, а 1852. – 78, на початку нє мали свою месну парохию, алє були под Шидску парохию. Свою самостойну парохию достали 1. августа 1919. року, а за вирски живот хасновац могли римокатолїцку церкву пошвецену св. Мартинови, хтора збудована (у заходним стилу) ище зоз 1770. року. У тим чаше (1915) у Беркасове уж було 380 руски души, а 1930. року аж 539. Вше векше присельованє Руснацох до Беркасова допринєсло же би напр. 1948. року у Беркасове, спомедзи 1250 жительох: Руснацох було 47 %, Сербох 46 %, Горватох 6 % и других 1 %. Церковни кирбай у Беркасове отримує ше вєшенї, на св. Архангела Михаїла.

Беркасовски паноцове були: Франя Латкович (1919-1928), Павле Ґвозданович (1928-1943), Силвестер Саламон (1943-1953). Дюра Гербут (1953-1979), Владимир Мудри (1979-1984), Томислав Мудри (1984-1991), Дюра Фейса (обслуговал 1991-1993), Михайло Режак (1993-2003). Од априла 2003. року беркасовски парох бул о. Владислав Рац зоз Руского Керестура хтори источашнє окончовал священїцку длужносц и у Бикичу, Соту, Привиней Глави, Илоку и Шаренґраду, односно подруче на хторим ше беркасовска парохия пресцера. После ту бул паноцец Йосип Селин, а тераз служи Владимир Еделински Миколка, по походзеню зоз Руского Керестура.

Просвитни живот валала

Такповесц истих рокох XVIII вику кед у Беркасове основана православна церква, почала зоз роботу и сербска православна конфесина школа. Було то 1788. року. Од кеди руски дзеци у Беркасове мали свойого руского учителя нєт прецизнєйши податки. Зна ше, медзитим, же концом XІX вика и на початки XX у Беркасове робели двоме учителє: єден у сербскей церковней општини и други у рускей церковней оптини. Учитель рускей церковней општини теди бул Осиф Губаш. Учел дзеци у І и ІІ класи, а источашнє бул и дзияк у церкви. Од руских учительох хтори робели у Беркасове, по Другу шветову войну, треба спомнуц Дюру Дудаша зоз Руского Керестура и Дюру Рамача по походзеню зоз Миклошевцох.

Зоз новших часох треба начишлїц плеяду руских учительох хтори зохабели значни шлїд у беркасовскей рускей просвити. То Ксения Сенка Бесерминї и Ана Ганча Кнежевич, нар. Ждиняк, обидва були зоз Шиду, потим Владимир Рогаль, по походзеню зоз Соту и Мирон Страценски зоз Бикичу. Зоз одходом учителя Мирона Страценского зоз Беркасова 1958. року, престала и настава по руски у тим месце. Обновена є, як пестованє руского язика, аж 90-рокох 20. вику (1994) зоз закладаньом Дружтва за руски язик, литературу и културу зоз Нового Саду, Подружнїци Дружтва у Шидзе и єдного числа членох и родичох у Беркасове. За руски дзеци з нїзших класох основней школи, хтори иншак припадаю Основней школи Сримски фронт у Шидзе дзе одходза и школяре висших класох, пестованє 1995/1996. школского року орґанизовала учителька Ясна Семан, потим од 1996-1999. рок учитель Славко Надь, а од 1999/2000. року у Беркасове (источашнє и у Шидзе, Бачинцох и Бикичу) зоз рускима дзецми роби учителька Златка Сивч Здравич. Шицки тройо, спомнути учителє по походзеню зоз Руского Керестура, маюци у оглядзе же тих рокох, на тим подручу такповесц анї нєт руского просвитного роботнїка.

Кутурни живот Руснацох у Беркасове

На сновательней схадзки Руского народного просвитного дружтва (РНПД), популарно наволаного Просвита, 2. юлия 1919. року у Новим Садзе учасц вжали и двоме представителє Руснацох зоз Беркасова: Осиф Губаш и Янко Лусканци.

Значни активносци на културним планє организовани у чаше после Другей шветовей войни. Основане КПД Тарас Шевченко у чиїх рамикох робел хор, драмска, танєчна, рецитаторска секция хтори водзели учительки Ксения Сенка Бесерминьова, а по єй одходу Ана Ганча Ждинякова. У тот час було надосц школски дзеци: 49 руски, 30 сербски и 19 горватски. У Беркасове, попри основней штиророчней школи робела и Висша народна школа, основана ище 1930. року. У нєй, напр. 1947. року було 26 школярох.

За културни активносци у Беркасовским Доме култури була направена бина, так же ше забави вецей нє отримовали у карчми. Источашнє у Беркасове робело и КПД Бранко Радичевич та вєдно и сербски и руски дзеци пририхтовали програми, наступали, змагали ше у ученю, рецитованю, розвивали любов ґу кнїжки итд. И учитель Владимир Рогаль зоз приходом до Беркасова 1954/1955. року зохабел значни шлїд у културним живоце валала. Рихтал театрални представи зоз младежу, одходзел на госцованя, учел народни танци, анґажовал ше у шаху, успишнє орґанизовал роботу у КПД.

Познати особи з Беркасова

о. Силвестер Саламон, (1912-1988), священїк и писатель

Надя Волчко (1934-1983), позната подобова уметнїца по виробку таписерийох

др Осиф Страценски (1945-1989), лїкар специялиста, кардиолоґ (жил и робел у Винковцох)

Ксения Сенка Страценски (1938-2006), професор дефектологиї и подобови уметнїк маляр аматер

Поетеса Наталия Канюх (1950-2024), народзена Гербут

Ратко Торма хтори твори и участвує у роботи подобових колонийох, а намальовал и вецей образи у наших церквох у Сриме (Бачинцох, Беркасове, Бикичу, Шидзе).

др Владимир Гайдук (1928-2003), доктор ветеринарских наукох, припознати ветеринар зоз Шиду.

Литература

Мр Радован Ђурчић, Беркасово, Општина Шид, Географска монографија,Природно математички факултет у Новом Саду и Скупштина општине Шид, 1984, стр. 213-217.

Жарко Лесак, Беркасово, Завичај, Шидина бр. 5, Шид, 2001, стр. 115-139.

Леона Хајдук и др Владимир Хајдук, Беркасово, Од Деспотовца до данас, Монографија, Културо-образовни центар Шид, Књижевни клуб „Филип Вишњић”, Шид, 2003

Мирон Жирош, Руснаци (Горняци и Лемки) у Сриме, Руски календар за 1991. Руске слово, Нови Сад, 1991, 89-95.

Ярослав и Звонко Сабол, Руска школа и учителє у Беркасове, Studia Ruthenica 3, 1992-1993 , б. 280-286.

Ярослав Е. Сабол, Беркасово ядро мале, алє тварде, “Руске слово”, ч. 23-24, 15. 06. 1995. Нови Сад, б. 21.

О. Михайло Режак, 80 роки Парохиї у Беркасове, Християнски календар за 1999. рок Руски Керестур, 1999. б. 75-77.

Валал у долїни Добра вода, Прешлосц и терашньосц, Руске слово ч. 3-5, 2004, Нови Сад

Вонкашнї вязи

Berkasovo, fruskac.net
Berkasovo, sid.rs